Tarihte bugün 8 Temmuz 1937 yılında Türkiye, İran, Afganistan ve Irak arasında saldırmazlık antlaşması olan Sadabat Paktı imzalandı. 4 ülke arasında imzalanan anlaşma Tahran’da bulunan Sadabat Sarayı’nda yapıldı.
Sadabat Paktı’na gidilen süreçte en önemli etken İtalya’nın Milletler Cemiyeti’ni ihlal etmesi oldu. İtalya, Habeşistan’ı işgal etmesinin ardından Türkiye, kendisine yapılacak saldırılara karşı 4 ülke ile antlaşma imzalayarak sınırlarını koruma yoluna gitti. İlk olarak antlaşma Türkiye, İran ve Irak arasında 2 Ekim 1935 tarihinde Cenevre’de imzalandı. Daha sonra ise 3’lü ittifaka Afganistan’ında katılması ile 1937 yılında Sadabat Paktı temeli atılmış oldu.
Sadabat Paktı’nı imzalayan isimler ise Türkiye adına dönemin Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras olurken, Afganistan adına Dışişleri Bakanı Faiz Mohammed Han, Irak adına Dışişleri Bakanı Naji El-Asıl, İran adına ise Dışişleri Bakanı Enayetollah Samiy imzaladı.
Antlaşmanın maddeleri ise şu şekilde oldu;
Madde 1- Tarafların birbirlerinin iç işlerine müdahale etmemeleri
Madde 2- Ortak sınırların dokunulmazlığına saygı
Madde 3- Ortak çıkarları ilgilendiren uluslararası uyuşmazlıklarda danışmalarda bulunulması
Madde 4- Tarafların hiçbir durumda gerek yalnız olarak gerekse bir ya da birkaç devletle birlikte, içlerinden herhangi birine karşı saldırıda bulunmaması
Madde 5- Antlaşmanın 4. maddesinin bozulması veya bozulmak üzere olması durumunda Milletler Cemiyeti’ne başvurulması
Madde 6- Üçüncü devletlere de saldırı düzenlenmemesi
Madde 7- Tarafların birbirlerine karşı kışkırtıcılık yapmaması, güvenliği sarsmaması ve gizli örgüt kurulmasını önlemesi
Madde 8- 1928 yılında imzalanan Briand-Kellogg Paktı’na saygı ve uyuşmazlıkların barış yoluyla çözümlenmesi
Madde 9- Antlaşmanın bütün hükümlerinin Milletler Cemiyeti Yasası’yla, uyumlu olduğu vurgulanmıştır.
Madde 10- Antlaşmanın onayı ve yürürlüğe giriş koşulları ortaya konulmuştur.
Sadabat Paktı ile amaçlanan doğu sınırlarının korunması garantiye alındı. Pakt bölgesel dostluğu güçlendirirken, Orta Doğu barışını sağlamlandırmayı amaçladı. Sadabat Paktı, İkinci Dünya Savaşı sonrasında Asya’da ve Ortadoğu’da yeni dengelerin belirmesi nedeniyle önemini kaybetti. Bunun yanı sıra Irak ve İran arasında savaşın meydana gelmesi paktın parçalanmasına neden oldu. Pakt, uygulama olarak bir süre 1955’te imzalanan Bağdat Paktı ile varlığını sürdürse de zamanla unutuldu. AYŞEGÜL ŞAHİN https://antalyaningundemi.com/ ÖZEL HABER
